[سوره البقرة ( 2): آیه 188 ] ....
ص : 504
اشاره
( وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَی الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُوا فَرِیقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ( 188
ترجمه و شرح .... ص : 504
آیه شریفه بمنظور تثبیت اصل مالکیت روش داد و ستد را بوسیله رشوه- خواري نکوهش کرده و بیان میکند که خوردن مال به این
که رشوه دهند و رشوه ستانند تا حق را از جاي خود بگردانند و مال بعضی از مردم را ببعضی دیگر دهند امري باطل و ناحق میباشد
زیرا این کار موجب از هم گسیختن توازن اقتصادي و لغو مالکیت فردي خواهد شد و در نتیجه آن فعالیتهاي اقتصادي فلج میشود
زیرا همه بفکر قمار بازي، رشوه خواري و کلاهبرداري خواهند افتاد اینک میفرماید:
اموال یکدیگر را بطریق نا حق و باطل و بوجهی که خداوند متعال حلال و مباح نکرده و آن را مشروع قرار نداده مانند ربا و غصب
و دزدي و قسم دروغ و قمار و ستم و مانند اینها مخورید و آنها را بخاطر اینکه حکمرانان ستمکار است شما را در دزدیدن اموال
مردم از راه باطل ساختن حق و یا حق گردانیدن باطل باز گذارند بعنوان رشوه بر آنان نپردازید تا به کمک حکم بنا حق آنان
قسمتی از اموال مردم را بظلم و ستم و بنحوي که موجب گناه است بخورید و حال آنکه ص:
505
خودتان میدانید که با دادن رشوه و امثال آن فقط حکمی بظاهر قانونی، بدست آورده و بنا حق اموال مردم را بردهاید و کیفر کسی
که دانسته مرتکب گناه و معصیت گردد بیشتر و سختتر از کسی است که ندانسته مرتکب گناه گردد لذا نباید با تمسک بحیل
قانونی و مراجعه بحکومت عرف اموال مردم را تاراج نموده و با علم به بطلان دعوي برأي قاضی و حکم دادگاه مال مردم را خورد.
(188)
ترجمه و شرح [منظوم .... ص : 505
نی خورید از روي ظلم و جور و شر مال هم را در میان یکدگر
صفحه 240 از 286
نی بحکام از پی رشوت دهید پاره زان تا خورید و هم نهید
مال مردم گر کسی دانسته برد باد حسرت خرمنش پیوسته برد
میکنی اقسام تدبیر و حیل تا خوري مال ضعیفی از دغل
غافل از آن که ندارد مال غیر از براي هیچکس یک ذره خیر
زان گذشته کانتقام است و عذاب از خدا پاداش آن روز حساب
مالهائی که حرام است و شرور اول آن باشد که کس گیرد بزور
دیگر از سهو است و فعل شوم و عار همچو بیع مسکر و وجه قمار
دیگر از جرم است و رشوت یا فریب و آنچه گیرد کس بانذار و نهیب
(188)
ص: 506
شأن نزول .... ص : 506
دو نفر در زمان پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله بنام امرؤ القیس بن عابس الکندي و عبدان بن الاشوع با یکدیگر بر سرزمین
بخصومت برخاستند امرؤ القیس خواست تا با اظهار سوگند حق خود را ثابت نماید خداوند متعال آیۀ 77 سوره آل عمران را نازل
کرد وقتی که پیغمبر اکرم آیه مزبور را بر او قرائت نمود امرؤ القیس از سوگند خوردن منصرف شده و خصومت را ترك نموده و
زمین را تسلیم عبدان کرد سپس این آیه نازل گردید تفسیر کشف الاسرار نیز این سبب نزول را نقل کرده است.
بحثی از نظر لغت و معنی .... ص : 506
قوله تعالی وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ مال- ثروت، دارائی، آنچه در تصرف کسی باشد و در نزد اهل بادیه چهار پایان است و مذکر و
مؤنث آن یکی است چنانکه گفته میشود:
هو مال و هی مال چنانکه در آیه 46 سوره کهف میفرماید:
الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَۀُ الْحَیاةِ الدُّنْیا و جمعش اموال است چنانکه در آیه 6 سوره اسراء میفرماید:
وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ:
راغب گوید: مال را از آن جهت مال گویند که پیوسته مائل و زائل است یعنی از این گروه بآن گروه میل میکند و از این جهت
عرض خوانده شده که عارضی است و دوام ندارد.
ص: